Ziemia obiecana

Ziemia obiecana – polski film historyczno-obyczajowy z 1974 roku w reżyserii i według scenariusza Andrzeja Wajdy, stworzony na podstawie powieści Władysława Reymonta pod tym samym tytułem. Akcja filmu toczy się w przemysłowej Łodzi na przełomie XIX i XX wieku, w której trzej wspólnicy – polski ziemianin Karol Borowiecki (Daniel Olbrychski), niemiecki przemysłowiec Maks Baum (Andrzej Seweryn) oraz żydowski handlowiec Moryc Welt (Wojciech Pszoniak) – próbują zebrać fundusze na budowę własnej fabryki, by zbić interes na przemyśle włókienniczym.

W stosunku do literackiego pierwowzoru Wajda poczynił poważne zmiany. Reżyser zachował wprawdzie demoniczny portret przemysłowej Łodzi z powieści Reymonta, ale również złagodził antysemicką wymowę pierwowzoru literackiego. Nie uchroniło to filmowej Ziemi obiecanej przed krytyką ze strony amerykańskich Żydów, którzy nie dopuścili filmu do rozpowszechniania kinowego w Nowym Jorku i Los Angeles. Równocześnie film Wajdy nie ustrzegł się krytyki w Polsce, gdzie reżyserowi zarzucano, iż znacząco zmienił on treść powieści i ukazał głównego bohatera w negatywnym świetle. Późniejsze analizy filmu jednak dowiodły, że film stanowił krytykę nie tyle konkretnej narodowości, ile niszczycielskiej siły pieniądza jako bodźca do przemian kapitalistycznych na ziemiach polskich. Ziemia obiecana, ze względu na swój ekspresyjny i turpistyczny ton, została uznana przez część krytyków za filmowe arcydzieło. Ów status filmu Wajdy potwierdził plebiscyt Muzeum Kinematografii w Łodzi z 2015 roku, w którym Ziemia obiecana zajęła pierwsze miejsce na liście najlepszych filmów polskich wszech czasów.