Duchowny rzymskokatolicki, pallotyn, socjolog, profesor nauk społecznych, nauczyciel akademicki.
Ur. 30 listopada 1930 r. w Dzwonku, pow. ostrołęcki. W 1957
r. przyjął święcenia kapłańskie. W 1961 r. ukończył studia na Wydziale
Filozofii Chrześcijańskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W 1966
uzyskał na tej uczelni stopień doktora.
W 1970 r. po raz pierwszy przebywał w ZSRS na Wileńszczyźnie (Litwa,
Białoruś) – zafascynowała go kultura polska, szczególnie religijna, na
dawnych Kresach Wschodnich I i II RP, zajął się także problemami Polaków
w ZSRS. Często wyjeżdżał, dzięki zaproszeniom prywatnym, na Litwę,
Łotwę, Białoruś, Ukrainę za Zbruczem oraz do Gruzji i do Rosji, w celu
poznania z autopsji skupisk polskich oraz niesienia ukrytej, a później
jawnej pomocy duszpasterskiej.
Od 1972 przebywał we Francji, prowadził badania nad emigracją polską w tym kraju, których wynikiem była książka Polska opieka religijna we Francji 1909–1939 (Poznań–Warszawa
1988). Publikował w „Kulturze” paryskiej (od 1973 r.) i w innych
pismach emigracyjnych na temat Kościoła i Polaków w ZSRS, ponieważ było
to niemożliwe w kraju.
Uzyskał habilitację na Wydziale Nauk Społecznych KUL (1984). Pracował
na tej uczelni od 1977 r., Specjalizował się w historii Kościoła
katolickiego w ZSRS i socjologii grup etnicznych. W 1992 r. otrzymał
tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 2001 r. zwyczajnego. Był także
wykładowcą w Wyższym Seminarium Duchownym w Ołtarzewie. W latach
1994–2001 wykładał katolicką naukę społeczną w seminarium duchownym
diecezji kamienieckopodolskiej w Gródku Podolskim na Ukrainie. W latach
1974–1992 należał do Komisji Episkopatu ds. Duszpasterstwa Emigracji,
ds. Seminariów Duchownych, „Justitia et Pax” oraz Misji i Migracji.
Jest członkiem Polskiej Akademii Nauk i Polskiej Akademii
Umiejętności. Od 1989 r. jest członkiem Komitetu Badań Polonii PAN, a
także Polskiej Akademii Umiejętności. Od 1992 r. należy do Rady Krajowej
Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”, którego celem jest niesienie pomocy
Polonii i Polakom poza krajem. Został członkiem Komitetu Obrony Dobrego
Imienia Polski i Polaków. Jest publicystą m.in. Radia Maryja.
Z zainteresowań wschodnich powstały książki publikowane w latach 1993–2010: Za wschodnią granicą 1917–1993. O Polakach i Kościele w dawnym ZSRR z Romanem Dzwonkowskim SAC rozmawia Jan Pałyga SAC (Ząbki 1993, 1995); Polacy na dawnych Kresach Wschodnich. Z problematyki narodowościowej i religijnej (Lublin 1994); Kościół katolicki w ZSSR 1917–1939. Zarys historii (Lublin 1997); Losy duchowieństwa katolickiego w ZSSR 1917–1939. Martyrologium (Lublin 1998); Leksykon duchowieństwa polskiego represjonowanego w ZSRS 1939–1988 (Lublin 2003); Religia i Kościół katolicki w ZSRS oraz w krajach i na ziemiach okupowanych 1917–1991. Kronika (Lublin 2010); Polacy w Kościele katolickim na Wschodzie 1939–2011 (Toruń 2011). Ponadto jest współautorem publikacji: Skazani jako „szpiedzy Watykanu”. Z historii Kościoła katolickiego w ZSRR 1918–1956 (Ząbki 1998); R. Dzwonkowski SAC., O. Gorbaniuk, J. Gorbaniuk, Postawy katolików obrządku łacińskiego na Ukrainie wobec języka polskiego (Lublin 2001); R. Dzwonkowski SAC., O. Gorbaniuk, J. Gorbaniuk, Świadomość narodowa młodzieży polskiego pochodzenia z byłego ZSRR studiującej w Polsce. Problem tożsamości (Lublin 2002); „Bez sądu, świadków i prawa...”. Listy z więzień, łagrów i zesłania do Delegatury PCK w Moskwie 1924–1937 (Lublin 2002); R. Dzwonkowski SAC., O. Gorbaniuk, J. Gorbaniuk, Postawy katolików obrządku łacińskiego na Białorusi wobec języka polskiego (Lublin 2004). Jest redaktorem naukowym ukazującej się od 1991 serii wydawniczej Duchowieństwo polskie w więzieniach, łagrach i na zesłaniu (Lublin, NORBERTINUM).
W 2000 został odznaczony Krzyżem Kawalerskim, a w 2010 Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Źródło: https://ipn.gov.pl/pl/aktualnosci/konkursy-i-nagrody/nagroda-semper-fidelis/2019/79593,Ks-Roman-Dzwonkowski.html
